Zjedz to przed spacerem, a kleszcze nawet się do ciebie nie zbliżą. Działa lepiej niż repelent!

Kleszcze to jedne z najbardziej niepozornych, a zarazem niebezpiecznych stworzeń, z jakimi mamy do czynienia w okresie od wczesnej wiosny do późnej jesieni. Choć mierzą zaledwie kilka milimetrów, ich ukąszenie może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, takich jak borelioza czy kleszczowe zapalenie mózgu. Jak się przed nimi chronić? Odpowiedź może zaskoczyć – kleszcze mają wyjątkowo czuły zmysł węchu i… pewnych zapachów po prostu nie znoszą.

GIS ostrzega: kleszcze atakują już od marca

Wraz z nadejściem cieplejszych dni Główny Inspektorat Sanitarny apeluje o wzmożoną ostrożność. Kleszcze są już aktywne przy temperaturach powyżej 7°C. Najczęściej spotykamy je w trawach, zaroślach, parkach miejskich i ogrodach. GIS zaleca noszenie długich, jasnych ubrań, które ograniczają dostęp do skóry i ułatwiają zauważenie pasożyta, zanim się wczepi. Jednak sama odzież to za mało – potrzebna jest także ochrona chemiczna lub naturalna.

Co odstrasza kleszcze? Reagują na zapachy

Kleszcze poszukują żywiciela, kierując się zapachem dwutlenku węgla, amoniaku i kwasu mlekowego, które wydziela nasza skóra. Ich aparat Hallera – wyspecjalizowany narząd zmysłowy – potrafi wyczuć potencjalną ofiarę nawet z kilku metrów. I tu pojawia się nasza szansa: możemy zaburzyć ten trop zapachowy, stosując wonie, których pajęczaki nie tolerują.

Wyniki badań opublikowanych m.in. w Journal of Vector Ecology i Ticks and Tick-borne Diseases wskazują, że niektóre olejki eteryczne działają odstraszająco na kleszcze. Najskuteczniejsze to:

• olejek z eukaliptusa cytrynowego (Eucalyptus citriodora),
• olejek lawendowy,
• olejek z mięty pieprzowej,
• olejek z drzewa herbacianego,
• olejek z rozmarynu.

Ich działanie wynika głównie z obecności związków takich jak citronellal, eukaliptol, kamfora i mentol, które dezorientują aparat Hallera.

Naturalne repelenty – jak ich używać?

Aby olejki eteryczne były skuteczne, należy stosować je w odpowiednim stężeniu i formie. Najlepiej rozcieńczyć je w oleju bazowym (np. jojoba, migdałowym lub kokosowym) w proporcji 1:10, a następnie nanieść na odsłonięte partie skóry i brzegi odzieży. Alternatywą są gotowe mieszanki naturalnych repelentów dostępne w aptekach i sklepach zielarskich.

Pamiętaj: większość naturalnych środków działa krócej niż repelenty chemiczne na bazie DEET, dlatego należy je aplikować co 2–3 godziny lub po kontakcie z wodą.

Kleszcze nie lubią też… twojego obiadu

Ciekawostką, którą potwierdzają obserwacje ogrodników i leśników, jest wpływ diety na zapach skóry. Niektóre pokarmy mogą zmieniać nasz „chemiczny podpis” i czynić nas mniej atrakcyjnymi dla pasożytów. Na szczególną uwagę zasługują:

• produkty bogate w witaminy z grupy B, zwłaszcza B1 (tiamina): otręby pszenne, pestki słonecznika, drożdże, strączki,
• czosnek – jego związki siarkowe wydzielają się przez skórę, nadając jej intensywny zapach,
• napar z czystka szarego (Cistus incanus) – zawiera polifenole, które mogą wpływać na metabolizm i woń skóry.

Wprawdzie nauka nie potwierdziła jednoznacznie skuteczności czystka w odstraszaniu kleszczy (badania są sprzeczne), jednak wielu użytkowników zauważa wyraźną różnicę w liczbie ukąszeń po jego regularnym stosowaniu.

Ugryzł cię kleszcz? Liczy się czas

Jeśli mimo zastosowanych środków znajdziesz na sobie kleszcza – nie panikuj. Najważniejsze to usunąć go szybko i poprawnie. Zgodnie z danymi Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego, ryzyko zakażenia boreliozą znacząco wzrasta po 20 godzinach od wkłucia. Kleszcza najlepiej usunąć pęsetą lub specjalnym lasso, łapiąc go jak najbliżej skóry i wyciągając zdecydowanym ruchem. Miejsce ukąszenia warto zdezynfekować, a następnie obserwować przez kilka dni.

Co jeszcze warto wiedzieć?

Chcąc skutecznie ochronić się przed kleszczami – pamiętaj:

• repelenty chemiczne są skuteczne, ale nie zawsze konieczne,
• naturalne zapachy mogą być bardzo pomocne, o ile stosujemy je regularnie,
• profilaktyka żywieniowa ma znaczenie, ale nie zastępuje fizycznej ochrony,
• świadomość i szybka reakcja po ukąszeniu są kluczowe dla zdrowia.

Chroń się mądrze

Nie ma jednej cudownej metody na kleszcze, ale połączenie rozsądku, wiedzy i natury daje najlepsze efekty. Wykorzystuj zapachy, których kleszcze nienawidzą – lawendę, eukaliptus, rozmaryn, czosnek – i ciesz się bezpiecznym spacerem bez nieproszonych gości.

Źródła naukowe:

• Carroll, J. F., et al. (2010). Efficacy of essential oils against Ixodes scapularis. Journal of Vector Ecology.
• Jaenson, T. G. T., et al. (2006). Repellency of essential oils to Ixodes ricinus ticks. Ticks and Tick-borne Diseases.
• Centers for Disease Control and Prevention (CDC): Tick-borne Diseases of the United States.